---: مشارکت به مفهوم دخالت در فرآیند تصمیم گیری، تصمیم سازی، فراگرد اندیشه و عمل می باشد که حاصل آن افزایش بهره وری، وحدت در میان مردم، تحقق مردم سالاری و توسعه همه جانبه می باشد.

---: مشارکت همزاد توسعه است و این دو لازم و ملزوم یکدیگرند و دو روی یک سکه می باشند و در هر جامعه ای که مشارکت مردم در آموزش و پرورش بیشتر بوده نشانه های توسعه یافتگی هم بیشتر به چشم می خورد.

 ملا حظه می شود که از واژه ی مشارکت مفهوم شرکت همگانی در یک امر و تحقق توسعه  یافتگی استفاده می شود حال اگر این مشارکت در حوزه ی آموزش و پرورش اتفاق بیفتد نمودهای توسعه یافتگی در جامعه ی ملموس تر و جلوه ی بیشتری می یابد زیرا در آموزش و پرورش صحبت از تربیت نسل نو و سرمایه گذاری در آموزش و پرورش است.

برای رسیدن به شاخص های واقعی مشارکت ابتدا نیاز به تعریفی در جامع از مشارکت داریم که جامعترین مشارکت عبارت است از : به درگیری های ذهنی و عاطفی اشخاص در موقعیت های گروهی توجه می کند و آنان را بر می انگیزد تا برای دست یابی به هدف های گروهی تلاش کنند و در مسئولیت کار شریک شوند.

اهمیت شورای معلمان و روش های باروری آن:

حضرت علی می فرماید: (( لا غنی کالعقل کالجهل، لا میراث کالادب، لا ظهیر کالمشاوره)) یعنی هیچ ثروتی مانند علم نیست و هیچ فقری مانند جهل و نادانی نیست و میراثی چون ادب نیست و هیچ پشتیبانی مانند مشورت وجود ندارد.

با عنایت به ماده 2 و 3 آیین نامه اجرایی مدارس نکته اساسی توجه به توان نیروی انسانی و استفاده بهینه از استعدادها، نیروها، مهارتهای افراد در اداره موثر و بهتر سازمان است.

در ماده ی 3 آیین نامه یکه ارکان مدرسه مشخص شده گردیده عنایت خاص به مدیریت شورایی دارد و در این مفهوم مدیر  به عنوان عاملی زمینه ساز  و تسهیل کننده و کسی که با شرکت دادن افراد در امور سازمان سبب انگیزش آنها می گردد شناخته می شود و بهترین زمینه مناسب برای شرکت دادن کارکنان در امور شوراها است

دلایل اهمیت و فواید و ضرورت شورای معلمان در مدارس:

1) مدرسه رده ی عملیاتی برای تحقق اهداف نظام آموزش و پرورش و تجلیگاه فرهنگ و گرایش ها و خواسته های متععد است. و دراین میان معلم با عناصر پیچیده روحی و روانی دانش آموزان سر و کار دارد. در این شرایط تحقق مطلوب اهداف نیازمند مشورت در رده عملیات و استفاده از تجارب و اطلاعات معلمان است و همچنین مدیریت برای اداره، برنامه ریزی، تصمیم گیری و ارزشیابی و گرفتن باز خورد واحد آموزشی به شورای معلمان نیاز دارد.

2) شورای معلمان نقش به سزایی در بهبود، بهسازی، احساس تحلق، ایجاد علاقه مندی کسب مهارت نیروهای انسانی دارد. شورای آموزشی محل خوبی برای شناخت مشکلات ارائه راه حل ایجاد روحیه تعاون و همکاری و دهها فایده دیگر است. در واقع مغز و قلب هر سازمان آموزشی شورای آن سازمان است.

3) ارزش و اعتبار معلمان در درجه ی اول تلاشی از مبنای اسلامی، علمی و فلسفی آن است بر اساس پژوهش های انجام شده ی هر چه تصمیمات با فکر و مشارکت افراد بیشتری گرفته شود ، از استحکام و درستی بالاتری برخوردار است مسائلی که به نظر و رای همگان گذاشته می شود از خطای کمتری برخوردار است و به نسبت دخالت آرا زیادتر، و همه جانبه تر خواهد بود.

الف- از دیدگاه اسلام نیز مشارکت و شورا اساس کار و سیاست مدیریت آموزشی است اسلام هیچ مدیریتی را در بی نیاز از مشورت نمی داند با آنکه رسول گرامی اسلام ( عقل کار ) خوانده می شود دستور یافت با مومنان به مشورت بپردازد.

شاید اختصاص دادن سوره ای به عنوان شورا و تاکبد ر این که اصولا مشورت کردن از ویژگی های مومنان است ناشی از همین سیاست اسلامی است.

بالعکس مدیریت در اسلام حذف خود کامگی، خود محوری و سلطه گری است.

ب) از دیدگاه علمی مدرسه یک نهاد اجتماعی است که باید به روش گروهی و با کمک همه کسانی که مسئولیت یا منافعی دارند اداره شود.

در عین حال مدرسه یک سازمان تخصصی است که دبیران معلمان یا استادان با سالها آموزش و تجربه و تکیه بر علم و تخصص خود به انجام وظیفه می پردازند هیچ مدیری نمی تواند ادعا کند که امور مدرسه را بدون دخالت و اظهار نظر اعضای آموزشی اش حل می کند شورای معلمان وسیله ی بسیار خوبی برای اطلاعات افکار اندیشه هاست.

اصولا تعلیم و تربیت نیاز به اندیشه تفکر و بافتن راه حل دارد.

ج- ار دیدگاه فلسفی سه نظریه مدیریتی یعنی مدیریت بر مبنای اهداف کنترل کیفیت جامع و مدیریت کیفیت جامع بر مشارکت افراد سازمان و احساس رضایت آنها از این مشارکت به عنوان یک نیاز انسانی است.

4- شورای معلمان بهترین مرکز تصمیم گیری شورایی در همه سازمان های آموزشی راه حل را مانند بچه فکری خود دوست می دارند و از آن دفاع و پشتیبانی می کنند . چنانچه تصمیم گرفته شده بعدها با موفقیت روبه رو شود همه ی افراد خود را در آن سهیم می دانند. اگر بالعکس تصمیم در حین اجرا بنا به دلایلی با شکست مواجه شود مدیر را تنها نمی گذارند و شکست را بر گردن او نمی اندازند و همگان خود را در شکست با عدم موفقیت سهیم می دانند. چنین جو و روحیه ای می تواند منجر به همکاری عمومی برای رفع مشکل یا پیدا کردن راه های جدید موفقیت شود.

5- یکی از صاحب نظران ضمن پر اهمیت دانستن شورای معلمان مشارکت در تصمیم گیری را  نوعی حق دانسته و گفته است که معلمان انتظار دارند در مسائل مدرسه مشارکت داشته باشند. به گفته ی او مشارکت در امور مدرسه نوعی صدا داشتن یا دادن حق اظهار نظر است چنانچه این حق به افراد داده شود سبب توسعه ی مهارت ها ، تامین نیاز های روانی ، افزایش ادراک بهتر از سازمان، توزیع قدرت نفوذ ،  کاهش نابرابری ها، افزایش روحیه ی کنترل فردی و گروهی ، افزایش بهره وری ، افزایش درجه مداخله و تعهد در امور سازمان ، افزایش انگیزه ، رضایت شغلی، نو آوری و خلاقیت و یافتن راه ها و یافتن راه ها و روش های بهتر انجام کار می شود.

6- شورای مدرسه وسیله ی با ارزشی برای ارزیابی افراد از خودشان و دیگران است وقتی مدیر با یکی از معلمان گزارشی  از موفقیت معلمی می دهد در حقیقت نوعی ارزیابی ازمعلم مورد بحث به عمل می  آید در همین زمان سایر معلمین نیز به روش کار خود می اندیشند و خود را با این معلم مقایسه می کنند و این نوعی ارزشیابی از خود به شمار می رود.

7- شورای آموزشی  مدرسه می تواند به روشن شدن و تعیین حدود و مسئولیت ها کمک کند. بدین ترتیب شورای مدرسه عامل مهمی برای افزایش وظیفه شناسی و ایجاد نظم و انضباط است همچنین شورای معلمان به افزایش مهارت ها و تصحیح روش ها منتهی می شود.

8- از اهداف بسیار مهم شورای معلمان بررسی مسائل آموزشی درسی رفتاری و اخلاقی دانش آموزان است و برخوردریشه ای با مشکلات جاری و اتخاذ تصمیمات مشترک و واحد برای برخورد با همه ی موارد مشابه است.

9- شورای معلمان مدرسه سبب رشد شخصیت، خود رهبری و بلوغ افراد می شود و وقتی دبیران در امور سازمان آموزشی شرکت داده می شوند و آنها وجود خود را در سرنوشت مدرسه موثر می بینند احساس ارزش و شخصیت می کنند منظور از خود رهبری یافتن توان بررسی مسائل و مشکلات به وسیله ی معلمان و ارائه راه حل و در نهایت به گردش در آوردن امور مدرسه و بلوغ به مفهوم پختگی . کسب تجربه و انجام کارها است.

10- شورای معلمان با عنایت به اینکه یک کارگاه آموزشی است می توانند به مباحثی چون روش های تدریس ، آخرین یافته های تعلیم و تربیت ، روش های اجتماعی کردن افراد ، روش های ساختن تست ها ، شیوه های درست ارزشیابی و نحوه ی برقراری رابطه با اولیا، آخرین یافته های یک رشته ی علمی مقررات انضباطی ، روش های اعمال انضباط ، روشن کردن اهداف و به توافق رسیدن در مورد اهداف و مقاصد آموزشی و.....بپردازند.

راهبردهای تقویت و بهینه سازی شورای معلمان

شورای معلمان جمعی است از معلمان و اداره کنندگان مدرسه که برای تبادل نظر و اطلاعات ، به منظور ارتقای سطح کیفی آموزشی تشکیل می گردد.در این شورا اخبار و اطلاعات اداری نیز مطرح می شود ولی محور اصلی بحث و و گفتگو درباره ی مسائل آموزشی است.

دنیای پر تحول امروز با تحولات سریع و مداوم همراه است به گونه ای که این تغییرات آموزش نو نهالان را با روش های سنتی غیر ممکن می سازد . پاسخگویی به نیاز های امروز و فردای دانش آموزان ایجاب می نماید که دانش روز در قالب روش های متناسب و جدید به دانش آموزان ارائه گردد. بدین لحاظ معلمان مجبورند ضمن ـآنکه محتوای آموزشی را با نیاز های جامعه منطبق می نمایند روش های متناسب با آن را نیز کشف و اعمال کنند.

تغییر و تحول در محتوا و روش ، بدون مشورت و کمک متقابل معلمان با یکدیگر امکانپذیر نیست و این در شورای معلمان که محیطی برای تبادل تجربه هاست بهتر تحقق می یابد. برای دست یابی به این نیاز لازم است شورای معلمان را تجهیز کرد و جوی را در مدرسه ایجاد نمود که در آن آموزش با محیط اجتماع و با تحولات آن انطباق یابد.

هدف از ایجاد تشکیل جلسات شورای معلمان پیدا کردن راه حل های منطقی برای رفع نارسایی های آموزشی است.

شورای معلمان موقعیتی فراهم می کند که در آن فکر جمعی و طرح ریزی گروهی شکل می گیرد و فرصت برای ارائه عقابد و آرائ سودمند مهیا می شود و معلمان به شناخت بهتر امور مدرسه توفیق پیدا می کنند. در این جلسات ، تبادل اندیشه و نظر در مورد بسیاری از امور آموزشی مو جب رشد و پرورش اعای هیوت آموزشی می شود .

در زمینه ی بهبود و غنی سازی شورای معلمان و استفاده ی بهتر از آن ، می توان راهبرد های زیر را ارائه کرد:

- تشکیل شورا باید با برنامه و اطلاع و دعوت قبلی باشد و ساعت شروع و خاتمه ی آن یا استفاده از نظرات معلمان تنظیم و اعلام شود.

- مشخص نمودن مکان شورا و توجه به موادی از جمله گشایش ، نور، دما، صندلی، وسایل صوتی ، دور از سرو صدا بودن و ......

- مشخص نمودن موضوعات مورد بحث در جلسات ، تا شرکت کنندگان بتوانند اطلاعاتی در زمینه ی بحث مورد نظر جمع آوری کنند.

- تنظیم برنامه های شورا به نحوی که علاقه ی معلمان را به فعالیت های حرفه ای افزایش داده و باعث ایجاد انگیزه شود.

- انتخاب دبیر جلسه برای نوشتن گزارش هر جلسه و  تعیین رابط میان مدیر و معلمان به منظور طرح معلمان به منظور طرح نظارات معلمان و مشخص نمودن موضوع نشست بعد.

تشکیل شورا به منظور آشنایی و آگاهی معلمان از شیوه ی نامه ها ، قوانین ، شرح وظایف، امتحانات، نظام نمره دادن، الگوهای تدریس، روش های نوین ارزشیابی و نحوه ی فعال سازی دانش آموزان در فرآیند آموزش.

- بحث در مورد دانش آموزان مشکل دار و ارائه ی راه حل های مناسب و مطلوب به منظور حل مشکلات این گونه دانش آموزان.

- بحث و تبادل نظر در خصوص تقویت روابط مربیان و معلمان و اولیای دانش آموزان.

- تشکیل شورای پایه ای به منظور تبادل نظر بین معلمان هم پایه در خصوص بود جه بندی و نحوه ی تدریس و روش های یاد دهی و یاد گیری حداقل در هفته یکبار و دو یا سه هفته پیش از شروع سال تحصیلی.

- تشکیل شورای معلمان به صورت کارآگاه آموزشی به طوری که استاد از خارج و دستیار از خود معلمان باشد.

- تشکیل شورا در قالب بازدید از مراکز علمی ( در خارج از مدرسه) و بحث و انتقاد از مشاهدات.

- تدریس معلمان در شورا به صورت نوبتی به منظور مجهز شدن معلمان به الگوهای برتر تدریس.

- دعوت از استادان مجرب و متخصص در خصوص آموزش مسائلی نظیر نحوه ی تهیه ی طرح درس، نحوه ی تدریس، نحوه ی به کار گیری فن آوران و ........

- دعوت از اولیا متخصص دانش آموزان در جلسات شوراهای پایه ای برای رفع مشکلات آموزشی و پرورشی.

- تشکیل شورا به منظور آگاهی از مشکلات معلمان ( در صورت قابل طرح بودن) و بحث و تبادل نظر در مورد حل مشکلات.

- ارائه ی مقالات علمی توسط معلمان در شورا وآشنا کردن معلمان با سایر موسسات علمی و آموزشی.

- نمایش فیلم های تربیتی و آموزشی در شورا و بحث و تبادل نظر دریاره ی آنها.

- اداره کردن شورا یه وسیله ی معلمان به صورت نوبتی .

- ارائه ی مطالب مورد بحث در هر جلسه ی شورا به صورت گزارش مکتوب به مدیر مدرسه و پیگیری مدیر برای رفع مشکلات مطروحه در شورا.

- تنظیم محتوای شورا به گونه ای می باشد که علاوه بر افزایش اطلاعات علمی و حرفه ای ، به طرح خلاقیت و ابتکار معلمان بپردازد و به حل مشکلات آنان کمک کند.

- اداره کننده ی جلسه باید وقت شناس ، خوش برخورد، مسلط به مسائل مورد بحث و بی طرف باشد. ضمنا توانایی اداره ی جلسه را داشته باشد.

- شرکت کنندگان باید وقت شناس بوده ضمن آشنایی با موضوع مورد بحث، تجربیات خود را ارائه دهند و به نظرات و عقاید دیگران احترام بگذارند. 

                                                                                                                اعظم خمسه (نرجس خاتون)